materiał (podłoża): papier
technika: drzeworyt wzdłużny
tech. zdobnicza: kolorowanie
wymiary: 35,5 x 26,8 cm
datowanie klocka drzeworytniczego:
1746-1755
datowanie odbitki drzeworytniczej:
1921
opis:
Drzeworyt w formie prostokąta stojącego, kolorowany fioletowo, karminowo, brązowo, niebiesko, żółto i zielono. Ukazuje świętą Barbarę z palmą i mieczem - atrybutami męczeńskiej śmierci. U stóp Barbary leży Dioskuros, wg tradycji jej ojciec, który zgładził córkę za przyjęcie chrześcijaństwa. Scena ta symbolizuje triumf wiary nad pogaństwem. Ponadto na tle nieba, w prawym rogu kompozycji, ukazuje się wzlatujący na obłoku anioł, który w ręce skierowanej do św. Barbary trzyma kielich z hostią. Na drugi planie po lewej wznosi się wieża, w której więziono Barbarę, a po prawej stoi kościół. Autor drzeworytu skupił uwagę na postaci Świętej, ukazując ją z pogodnym uśmiechem, rozpuszczonymi długimi włosami, koroną na głowie i aureolą, ubraną w suknię zdobioną wicią roślinną i płaszcz. Liczne partie kompozycji zostały uwydatnione gęstym szrafowaniem (np. fałdowania stroju i dachy budynków). Wzdłuż dolnej krawędzi odbitki umieszczono napis, który oznacza: "Święta Barbara Męczennica".
stan zachowania: dobry
numer inwentarza: 48929 MEK
uwagi:
Św. Barbara nie jest postacią potwierdzoną historycznie, wg hagiografów żyła w IV wieku, zmarła jako męczennica; za przyjęcie chrztu była więziona przez ojca w wieży, a następnie ścięta. W tradycji do św. Barbary zwracano się jako do patronki dobrej śmierci, orędowniczki w czasie burz i pożarów, epidemii dżumy. Jest opiekunką wielu zawodów, między innymi dzwonników, flisaków, kowali, ludwisarzy, górników. W sztuce ludowej przedstawiana jest najczęściej z atrybutami nawiązującymi do jej męczeńskiej śmierci: wieżą, mieczem, palmą i kielichem z hostią.
Klocek drzeworytniczy z którego wykonano odbitkę J.Kieszkowski datuje na połowę XVIII wieku. Nieznanego autora tego klocka określa mianem "Mistrz św. Heleny", i przypisuje mu autorstwo kilku innych drzeworytów zamieszczonych w Tece Łazarskiego z 1921 roku.
literatura:
Kieszkowski, Zwięzły katalog wystawy dawnych drzeworytów ludowych, 1921,
s. 26, nr 21
Skoczylas, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s. 59
Galaune, Lietuviu liaudies menas..., 1968,
il. 131, nota s. 267
Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970,
s. 32 nota 123, s. 195 fot.
obiekty związane:
5000000244
teka grafik
Teka drzeworytów ludowych dawnych zebranych i wydanych przez Zygmunta Łazarskiego